Lokalizacja: Wrocław
Rok: 2020/2021
Zespół projektowy: Bartłomiej Święs, Dagmara Żelazny, Katarzyna Winkler, Rafał Walkowiak, Łukasz Dworniczak, Anna Freus, Darya Sidarevich.
Współpraca: Pracowania Projektów Drogowych Rafał Walkowiak; Dworniczak Architektura Krajobrazu; MP Project Pracownia Architektury Krajobrazu; dr inż. arch. Artur Kwaśniewski, WA PWr.
Projekt zainaugurowany w ramach Programu Inicjatyw Rad Osiedli (PIRO) na zlecenie Urzędu Miejskiego Wrocławia jest okazją do rewitalizacji unikatowego osiedla, z dobrze zachowanym historycznym szkieletem urbanistycznym i z dużą ilością zachowanej zieleni.
Borek to pierwsza podwrocławska kolonia willowa, powstała po wyburzeniu obwarowań miejskich w początkach XIX wieku. Można powiedzieć, iż jest to pierwsze wrocławskie (także jedne z pierwszych w Europie) “osiedle deweloperskie”, czy w ogóle „osiedle mieszkaniowe” budowane według współczesnego modelu kreowania takiej przestrzeni. Przedsiębiorstwo budowlane „Westend” było jednym z pierwszych prywatnych inwestorów, które podjęło się wybudowania we Wrocławiu nowego osiedla mieszkaniowego. Osiedle miało bowiem nawiązywać do londyńskiego West End – dzielnicy mieszkaniowej zamożnej klasy średniej. Zamierzeniem inwestorów było stworzenie zabudowy z dużym udziałem zieleni, zapewniającej zalety mieszkania na wsi, w kontrze do gęstego i zanieczyszczonego miasta. Te plany powstały jeszcze przed sformułowaniem przez E. Howarda koncepcji „miasta ogrodu”. Planując zabudowę na regularnej, ortogonalnej siatce, wytyczono aleje i obsadzono je podwójnymi szpalerami różnych gatunków drzew, od których swoje nazwy wzięły ulice osiedla. Następnie wydzielono duże działki z ogrodami, a w 1872r. zakończono budowę czterech pierwszych willi, zaprojektowanych przez wrocławskich rzemieślników. Osiedle w tej formie zaprezentowano na wystawie, na którą zaproszono reprezentantów władz miasta, potencjalnych inwestorów, a także dziennikarzy.
Koncepcja rewitalizacji zakłada przywrócenie standardu urbanistycznego, systematyczne podnoszenie jakości przestrzeni oraz adaptację do współczesnych potrzeb i stylu życia miejskiego. W ramach projektu zastosowano rozwiązania urbanistyczne nawiązujące do historii, zarazem dostosowane do obecnych warunków. Zaproponowano optymalne ułożenie wielu funkcji w działkach ulic i skrzyżowań, w odpowiednich proporcjach i powiązaniach, z zachowaniem maksymalnej funkcjonalności.
Zaprojektowano organizację ciągów komunikacji na osiedlu w sposób zapewniający bezkolizyjną koegzystencję wszystkich podmiotów tj. pieszych, rowerzystów, kierowców oraz drzew. Aby to osiągnąć, przedstawiono warianty rozwiązań, uwzględniające potrzeby użytkowników przy jednoczesnym pogodzeniu ich nie zawsze tożsamych interesów. Zaproponowano formy uspokojenia ruchu, takie jak zielone okrągłe skwery na skrzyżowaniach, wyniesione skrzyżowania w kluczowych węzłach potoków pieszych czy np. dostosowanie szerokości jezdni do obowiązujących obecnie przepisów (np. poprzez wyznaczenie uporządkowanych pasów postojowych lub pasów drogi rowerowej czy też pasów zieleni przydrożnej). Przewidziano wytyczenie komfortowej trasy dla rowerzystów m.in. w ciągu ul. Sudeckiej, powiązanej z układem ogólnomiejskim oraz z uwzględnieniem planowanej śródmiejskiej obwodnicy pieszo-rowerowej – Promenady Krzyckiej.
Proces planistyczny przebiegał w ścisłej współpracy z jednostkami miejskimi – m.in. Biurem Zrównoważonej Mobilności, Wydziałem Inżynierii Miejskiej, Miejskim Konserwatorem Zabytków czy Zarządem Zieleni Miejskiej.
Realizacja założeń projektu może zaowocować stworzeniem modelowego osiedla, charakteryzującego się ładem przestrzennym z udziałem zieleni. Dużą rolę odgrywać ma w tym procesie uporządkowanie parkowania, przy zachowaniu względnie dużej ilości miejsc postojowych. Parkowanie przewidziane jest w sposób jasny i uporządkowany w obrębie ulicy (bez ingerencji w zieleń czy chodnik) oraz zgodnie z przepisami.
Bardzo istotną warstwą projektu jest wprowadzenie zieleni, a także ochrona odziedziczonego układu zieleni historycznej i jej uzupełnienie. Na osiedlu można podziwiać potężne okazy starodrzewia – piękne szpalery lip drobnolistnych i szerokolistnych, sędziwych dębów szypułkowych i stanowiących osobliwość dendrologiczną dębów wielkoowocowych. Projekt wdraża rozwiązania zapewniające poprawę warunków siedliskowych dla istniejącej zieleni oraz wprowadzenie nowej zieleni i uzupełnienie czy odtworzenie szpalerów m.in. wiązów na ul. Wiązowej. Rolą zieleni jest nie tylko poprawa estetyki, ale także poprawa mikroklimatu, jakości powietrza i środowiska, a także ochrona i wzbogacenie przestrzeni pieszej. Dodatkową korzyścią, ze względu na różnorodność gatunków nasadzeń, jest ich walor edukacyjny.
Koncepcja zakłada dosadzenie na osiedlu około 500 sztuk nowych drzew (to jest około 1/3 obecnych drzew na osiedlu) oraz ~15 tys. m2 krzewów i zieleni niskiej. Planuje się również rewitalizację zachodniej elewacji Parku Południowego oraz skweru przy ul. Jaworowej/Januszowickiej.
W dobie koniecznej adaptacji do zmian klimatu, w projekcie przewidziano rozwiązania z zakresu błękitno-zielonej infrastruktury. W koncepcji zaproponowano formy gospodarowanie wodą w pasach ulic oraz na skwerach – np. ogrody deszczowe, muldy chłonne czy „deszczowe ronda”. Pomoże to w przeciwdziałaniu efektowi miejskiej wyspy ciepła, lokalnym obniżaniu temperatur i uzyskaniu dobrego balansu cieplno-wilgotnościowego.
Obszar opracowania to aż 80 hektarów terenu obejmującego historyczną zabudowę. W projekcie założono wariantowanie rozwiązań przestrzennych oraz etapowanie realizacji ze wskazaniem priorytetów i szacunkowym skosztorysowaniem odcinków i segmentów. Ma to umożliwić Radzie Osiedla i Miastu Wrocław zrównoważoną, płynną i konsekwentną realizację projektu rewitalizacji tego wyjątkowego fragmentu miasta.
Osiedle ma potencjał być lokalną trakcją turystyczna. Poza spektakularną urbanistyką, w osiedlu można znaleźć dużo cieszącej oko historycznej architektury zatopionej w zieleni, czy urokliwych zakątków w przestrzeni ulic i skwerów. Wrocław jako miasto promujące kulturę i architekturę ma szanse poszerzyć ofertę o np. ciekawe spacery po Borku w ramach któregoś z festiwali architektonicznych.